Het faciliteren en ondersteunen van een lokaal geïntegreerd gezins- en jeugdhulpbeleid

In het kader van de uitrol van het decreet over de organisatie van een geïntegreerd gezins- en jeugdhulpbeleid van 17 mei 2024 faciliteert en ondersteunt de Vlaamse overheid de beweging van een geïntegreerd gezinsbeleid naar een lokaal geïntegreerd gezins- en jeugdhulpbeleid.

De Vlaams overheid ondersteunt lokale besturen onder meer door het scheppen van faciliterende kaders voor gegevensdeling, regelgeving en subsidiebeleid op basis van het decreet geïntegreerd gezins- en jeugdhulpbeleid. 

Daarnaast wordt ook voorzien in de nodige inhoudelijke ondersteuning onder meer door praktijkondersteuning, wetenschappelijke opvolging, het faciliteren van lerende netwerken, het aanleveren van tools, procesondersteuning, methodieken en data en ondersteuning bij een geïntegreerde monitoring voor impactgericht lokaal en Vlaams beleid.

De Vlaamse overheid wil de Huizen van Kind laten uitgroeien tot de spil in het lokaal geïntegreerd gezins- en jeugdhulpbeleid en als ankerpunten voor zorg en ondersteuning.

Met het oog op het uitbouwen van de samenwerkingsverbanden Huizen van het Kind als netwerk voor lokale en bovenlokale zorg en ondersteuning worden verschillende verbindingen versterkt: met uitbetalers van het Groeipakket, netwerken geïntegreerd breed onthaal, 1 Gezin 1 Plan, OverKop, kinderopvang baby’s en peuters (inclusief lokale loketten kinderopvang) en buitenschoolse opvang en activiteiten (BOA).

Door in te zetten op het versterken van de verbinding tussen de Huizen van het Kind en de lokale loketten kinderopvang kan de loketfunctie voor kinderopvang verbreed worden naar een gezinsloket voor laagdrempelige toegankelijke informatie en onthaal. Daarnaast worden door het versterken van de verbinding tussen het Huis van het Kind en kinderopvang de mogelijkheden versterkt voor de kinderopvang om als basisvoorziening met een opvangfunctie zijn functie te vervullen binnen gezinsondersteuning.

Lokale besturen nemen ten aanzien van de Huizen van het Kind een regierol en een faciliterende rol op. Zij verbinden partners en laten de Huizen van het Kind vanuit een geïntegreerd gezins- en jeugdhulpbeleid aansluiten bij het lokaal sociaal beleid. Ze dragen bij in het aanbieden van lokale infrastructuur om een fysiek Huis van het Kind te hebben en faciliteren vanuit hun regierol mee het aanbod van de Huizen van het Kind met ontmoeting, onthaal en een gezinsloket als ankerpunten voor zorg en ondersteuning.

Lokale besturen spelen een belangrijke rol in de verdere uitbouw van voldoende, kwaliteitsvolle kinderopvang die toegankelijk is voor iedereen en bij de integratie hiervan in het netwerk Huizen van het Kind. Lokale besturen hebben een lokale regierol op het vlak van kinderopvang van baby’s en peuters, onder andere via de organisatie van het lokaal loket kinderopvang en buitenschoolse activiteiten en opvang. 

Vlaanderen heeft de ambitie om naar minstens één fysiek OverKophuis in elke eerstelijnszone toe te werken en de OverKopnetwerken zelf te versterken door de verdere uitbouw van sterke lokale en bovenlokale partnerschappen binnen het brede (preventief) jeugdbeleid, met het oog op het realiseren van meerdere groeiplekken voor jongeren binnen elke eerstelijnszone.

Een groeiplek is een term voor de brede verzameling van zorgzame, kindvriendelijke en veilige leefomgevingen van een kind of jongere, thuis en extern, waar het kind of de jongere kan opgroeien met geïntegreerde en inclusieve aandacht voor zijn ontwikkeling, zorg en opvang ingeval van het jonge kind.

Een OverKophuis is een plek voor jongeren vanaf 12 jaar met toegankelijke vrijetijdsactiviteiten en ondersteuning in een omgeving van vertrouwen en geborgenheid. Jongeren vinden er een luisterend oor en vinden er ondersteuning op verschillende levensdomeinen zonder een label opgeplakt te krijgen. Een OverKophuis wordt aangestuurd en georganiseerd door een OverKopnetwerk.

Een OverKopnetwerk is een samenwerking tussen de lokale besturen, jeugdwerkpartners, jeugdhulp (Eén Gezin Eén Plan), welzijnswerk (Centrum Algemeen Welzijnswerk, onderwijspartners (Centrum voor leerlingenbegeleiding, scholen), geestelijke gezondheidszorg (Centra Geestelijke Gezondheidszorg,  netwerken Geestelijke Gezondheidszorg Kinderen en Jongeren, …) en vrijwilligerswerk. In alle OverKopnetwerken zijn de lokale besturen van steden of gemeenten waarbinnen een fysiek OverKophuis bestaat, verplichte partner in het OverKopnetwerk. Zowel op het vlak van cofinanciering als wat het ter beschikking stellen van een locatie voor het OverKophuis betreft, neemt het lokaal bestuur een cruciale rol op in het uitbouwen van een kwalitatieve OverKopwerking.

Om bovenstaande opdrachten te verwezenlijken, is het engagement van zowel het lokaal bestuur als van partners binnen geestelijke gezondheidszorg van cruciaal belang. Het lokaal bestuur neemt hierin een regierol op tussen jeugdwerk, welzijn, geestelijke gezondheidszorg en onderwijs.