Plaatsing van een urinaire katheter
Als een urinaire verblijfskatheter noodzakelijk is, zal het risico op een urineweginfectie vooral beperkt worden door de katheter aseptisch te plaatsen en te verzorgen, en door het drainagesysteem gesloten te houden.
Om zorgverleners te beschermen en voor infectiepreventie is het essentieel om de “algemene voorzorgsmaatregelen” en de “handhygiëne” in het bijzonder correct toe te passen bij alle technieken ter hoogte van het urinewegstelsel.
De volgende vier pijlers waarborgen een kwaliteitsvolle blaaskatheterisatie:
|
Eenmalige/ intermittente katheterisatie
Als niet-invasieve technieken zoals het gebruik van incontinentiemateriaal, een urinaal of een condoomkatheter niet mogelijk zijn, kan een eenmalige of intermittente katheterisatie aangewezen zijn:
- Bij staalafname voor urinecultuur wanneer het niet mogelijk is om midstream urine in een steriel recipiënt op te vangen.
- Bij acute of chronische urineretentie of als er een vermoeden van urineretentie is en een bladderscan niet beschikbaar of onmogelijk is.
- Bij verplichte langdurige immobilisatie.
- Bij onbehandelbare blaasledigingstoornissen, chronische urineretentie of neurogeen blaaslijden.
- Voor het toedienen van cytotoxische medicatie t.h.v. de blaas.
- In het kader van bepaalde urologische onderzoeken zoals urodynamisch onderzoek, cystografie, ...
Volgende stappen moeten worden gevolgd:
Bij mannen:
Ontsmet je handen.
Trek niet-steriele handschoenen aan.
Breng glijmiddel aan.
Haal de katheter uit de verpakking met je niet-dominante hand en houd de gripper vast met je dominante hand.
Neem de penis onder de eikel vast met je niet-dominante hand en strek hem verticaal.
Breng de katheter met je dominante hand in tot aan de bifurcatie. Zorg dat je de katheter niet aanraakt. Als je weerstand voelt: vraag de patiënt diep in- en uit te ademen om te ontspannen. Blijft de weerstand aanhouden? Stop dan de katheterisatie en contacteer een arts.
Laat de eerste urine afvloeien in het urinaal.
Indien een staal nodig is, laat een hoeveelheid urine afvloeien in het steriele recipiënt.
Bij onvoldoende urine-afvloei, trek de katheter een beetje terug.
Laat de laatste urine aflopen in het urinaal.
Verwijder de katheter.
Breng de voorhuid van de penis terug over de eikel.
Verwijder de niet-steriele handschoenen op een correcte manier.
Ontsmet je handen.
Bij vrouwen:
Ontsmet je handen.
Trek niet-steriele handschoenen aan.
Breng glijmiddel aan.
Haal de katheter uit de verpakking met je niet-dominante hand en houd de gripper vast met je dominante hand.
Spreid de schaamlippen met je niet-dominante hand.
Breng de katheter in met je dominante hand tot aan de bifurcatie. Zorg dat je de katheter niet aanraakt. Als je weerstand voelt: vraagde patiënt diep in- en uit te ademen om te ontspannen. Blijft de weerstand aanhouden? Stop dan de katheterisatie en contacteer een arts.
Laat de eerste urine afvloeien in het urinaal.
Indien een staal nodig is, laat een hoeveelheid urine afvloeien in het steriele recipiënt.
Bij onvoldoende urine-afvloei, trek de katheter een beetje terug.
Laat de laatste urine aflopen in het urinaal.
Verwijder de katheter.
Verwijder de niet-steriele handschoenen op een correcte manier.
Ontsmet je handen.
Eenmalige katheterisatie met gebruiksklare katheter bij de vrouw
Eenmalige katheterisatie met gebruiksklare katheter via no-touch techniek bij de man
Plaatsing van een transurethrale verblijfskatheter:
Voor het plaatsen van een transurethrale verblijfskatheter volg je de volgende stappen:
1. Er wordt een steriel werkveld voorzien voordat je begint met de plaatsing.
2. Voor de plaatsing moet de meatus zuiver zijn. Het gebruik van een antisepticum voor het inbrengen van de urinaire katheter wordt niet meer aangeraden en kan vervangen worden door een grondige reiniging met steriel water. Een intieme reiniging met water en neutrale zeep bij zichtbare bevuiling is belangrijk.
Bij vrouwen: aanbeveling om de schaamstreek dagelijks met water te wassen.
Bij mannen: reinig de meatus en de voorhuid met water en plaats de voorhuid terug om paraphimosis te vermijden.
3. Indien niet vooraf bevestigd, wordt de katheter op de urinecollector aangesloten voordat je met de plaatsing van de katheter begint. De katheterisatie moet altijd met een gesloten systeem gebeuren.
4. Als de katheter voor plaatsing in contact is gekomen met de omgeving of met een ander lichaamsdeel dan de meatus, moet deze altijd worden vervangen alvorens over te gaan tot een tweede poging.
5. Er worden steriele handschoenen voorzien of volgens de no touch techniek gewerkt.
6. Atraumatische plaatsing van de urethrale verblijfskatheter is cruciaal:
Voer de katheter in zonder aandringen, dat wil zeggen zonder weerstand te willen overwinnen.
Gebruik zowel bij mannen als vrouwen een glijmiddel. Bij mannen is de urethra 18 tot 22 cm lang en wordt er minimaal 10 ml glijmiddel rechtstreeks in de urethra ingebracht. Wanneer een moeilijke katheterisatie wordt verwacht bv. bij prostaatproblemen, gebruikt men best 20 tot 30 ml glijmiddel (UROBEL, 2011). De vrouwelijke urethra is veel korter (3 tot 5 cm) maar heeft geen smeerklieren waardoor het gebruik van glijmiddel ook hier noodzakelijk is. Bij vrouwen kan er wat glijmiddel aangebracht worden op het uiteinde van de katheter.
Bij mannen wordt het risico op trauma beperkt door de penis tijdens het invoeren verticaal (om het uitlopen van het glijmiddel te vermijden) en gestrekt (om het slijmvlies van de urethra glad te strijken) te houden.
Plaatsen van een urinaire verblijfskatheter (man/vrouw)
Plaatsing van een suprapubische verblijfskatheter
Voor het plaatsen van een suprapubische verblijfskatheter volg je de volgende stappen:
De plaatsing van een suprapubische verblijfskatheter is een complexe techniek die altijd door een arts wordt uitgevoerd.
De eerste wissel wordt steeds door een arts gedaan. Zodra er voldoende fistelvorming is, kan de wissel ook gedaan worden door een verpleegkundige met de juiste expertise.
Er wordt een steriel werkveld voorzien.
Indien niet vooraf bevestigd, wordt de katheter op de urinecollector aangesloten voordat je met de plaatsing van de katheter begint. Het gehele systeem moet altijd gesloten blijven om het infectierisico te beperken.
Als de katheter voor de plaatsing in contact is gekomen met de omgeving of met een ander lichaamsdeel, moet deze altijd worden vervangen alvorens over te gaan tot een tweede poging.
Fixatie van urinaire katheter
Door de katheter onmiddellijk te fixeren zullen (micro)traumata ten gevolge van tractie voorkomen worden.
Bij vrouwen wordt de katheter bevestigd aan de binnenkant van de dij (losse lus).
Bij mannen wordt de katheter bevestigd op de dij of ter hoogte van de buik bij bedlegerige patiënten.
Zorg ervoor dat de urinecollector altijd onder het niveau van de blaas hangt.
Vervangen van het systeem
Bij het gebruik van urinaire katheters is het belangrijk om de vervangingsfrequentie en juiste procedures te volgen.
De silicone transurethrale verblijfskatheter kan normaal 8 tot 12 weken blijven zitten. Na deze periode moet het volledige systeem (katheter en urinecollector) vervangen worden.
De silicone suprapubische katheter kan 4-8 weken blijven zitten. Na deze periode moet het volledige systeem vervangen worden.
Controleer altijd de richtlijnen van de fabrikant voor specifieke aanbevelingen.
De eerste wissel van een suprapubische katheter moet altijd door een arts worden uitgevoerd.
Vervang de urinaire katheter onmiddellijk in geval van verstopping, lekkage of bij verdenking op een urineweginfectie.